تفاوت بین گواهینامه ATEX و IECExدر چیست؟
اگرچه از نظر فنی گواهینامه ATEX و IECEx مشابه هم هستند، ولی تفاوت های قابل توجهی بین گواهینامه ATEX و IECEوجود دارد که باید در هنگام طراحی محصولات و برای دریافت گواهینامه تجهیزات مناطق خطرناک کاری در نظر گرفته شود. در ادامه شما را با تفاوت بین گواهینامه ATEX و IECEx آشنا می کنیم.
بررسی چند تفاوت بین گواهینامه ATEX و IECEx
اولین تفاوت مهم بین گواهینامه ATEX و IECEx پوشش جغرافیایی آن است. گواهینامه ATEX مبتنی بر استانداردهای اتحادیه اروپا است، در حالی که گواهینامه IECEx در سطح جهانی معتبر است. در نتیجه، مشتریان این تجهیزات، گواهینامه IECEx را بیشتر از گواهینامه ATEX می شناسند و می پذیرند. در ادامه با این دستوالعمل ها بیشتر آشنا می شویم.
دستورالعمل ها و طرح های ATEX و IECEx
هر دو گواهینامه ATEX و IECEx چندین مؤلفه اساسی دارند اما گواهینامه ATEX فقط دارای دو دستورالعمل است، در حالی که IECEx چهار دستورالعمل دارد.
دستورالعمل های ATEX :
- دستورالعمل 2014/34/EU: این دستورالعمل به عنوان ATEX 114 یا دستورالعمل تجهیزات ATEX نیز شناخته می‌شود.
- دستورالعمل 99/92/ EC: این دستوالعمل به عنوان ATEX 137 یا دستورالعمل محل کار ATEX نیز شناخته می‌شود.
طرح های IECEx
این گواهینامه دارای 4 طرح زیر است:
- گواهینامه تجهیزات مطابق با IECEx
- گواهینامه خدمات IECEx
- سیستم صدور مجوز نشان انطباق IECEx
- گواهینامه افراد فارغ التحصیل دوره های IECEx
در این مقاله ما به گواهینامه تجهیزات دارای گواهینامه ATEX و IECExپرداخته شده است.
آشنایی با گواهینامه ATEX
ATEX یک چارچوب قانونی است که در اتحادیه اروپا اعمال می شود. این کلمه مخفف عبارت ATmosphères EXplosible، به معنی “اتمسفر انفجاری” است که این گواهینامه برای ساخت تجهیزات قابل استفاده در محیط های بالقوه انفجاری کاربرد دارد.
با توجه به کاربرد ATEX در صنایع مختلف و اهمیت تضمین یک محیط کاری ایمن در محیط‌های حساس و خطرناک کاری اهمیت آنرا بررسی خواهیم کرد. داشتن گواهینامه ATEX برای صنایعی که خطر انفجار در آنها وجود دارد بسیار مهم است، چونکه به حفظ بالاترین استانداردهای ایمنی و جلوگیری از حوادث فاجعه آمیز تاکید دارد.
طبق دستورالعمل ATEX، تبعیت از الزامات ضروری بهداشت و ایمنی (EHSR) اجباری است. بنابراین، با رعایت استانداردهای مربوطه می توان این الزامات را برآورده کرد. تطابق محصولات با استانداردهای خاص اجباری نیست، اما این عملکرد رایج است.
آشنایی با گواهینامه IECEx
IECEx یک گواهینامه داوطلبانه است که توسط استانداردهای کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC) کنترل می شود. نام IECEx از International Electrotechnical Commission Explosive. گرفته شده است که به معنی ” کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکی مواد منفجره ” است.
طبق استاندارد IEC هدف سیستم IECEx تسهیل تجارت بین المللی تجهیزات و خدمات برای استفاده در مناطق مستعد انفجار و در عین حال حفظ سطح ایمنی مورد نیاز افراد و تجهیزات است.
IECEx یک چارچوب نظارتی نیست، بلکه یک طرح مبتنی بر استانداردها است. انطباق کامل با استاندارد IEC فهرست شده در گواهی IECEx اجباری است.
سازمان اطلاع رسانی ATEX
برای پیروی از دستورالعمل‌های ATEX، در مناطق خطرناک کاری، مشارکت با یک سازمان تخصصی، الزام قانونی است. این نهاد توسط یک دولتی به کمیسیون اروپا معرفی می شود تا اقداماتی را در رابطه با یک دستورالعمل لازم است را انجام دهد. سازمان اطلاع رسانیATEX (ExNBG) به عنوان یک سازمان اطلاع رسانی شناخته شده است. همچنین این سازمان به عنوان یک نهاد مجری ATEX (NB) شناخته می شود.
مرجع صدور گواهینامه تایید شده IECEx
IECEx سازمان‌هایی که فرآیند ارزیابی را گذرانده اند و برای فعالیت در طرح تجهیزات گواهی‌شده IECEx مورد تایید قرار گرفته‌اند، به عنوان یک مرجع تایید شده توسط IECEx (ExCB) شناخته می‌شوند. با استفاده از آزمایشگاه‌های مجاز برای انجام آزمایشات تایید شده IECEx (ExTL) ، آنها مجوزهایی را برای تولیدکنندگان صادر کنند تا بتوانند گواهینامه تجهیزات IECEx را دریافت کنند. یک گواهینامه آزمونهای اتحادیه اروپا می تواند بر اساس اصول ExTR باشد، اما یک گواهینامه ExTR نمی تواند بر اساس گواهینامه صلاحیت اتحادیه اروپا باشد.
نهادهای مجاز ATEX و نهادهای صدور گواهینامه IECEx اغلب یک نهاد هستند، بنابراین تولیدکنندگان می توانند از آنها برای دریافت هر دو تأییدیه استفاده کنند.
گواهینامه آزمون نوع اتحادیه اروپا ATEX
موسسات مجاز ارزیابی و آزمایش محصول را مطابق با استانداردها انجام خواهند داد. سپس گواهینامه اتحادیه اروپا، را برای دریافت نشان انطباق تجهیزات صادر می کنند. محصولات طراحی شده برای طبقه بندی مناطق کاری کم خطر، مناطق رده 3 تجهیزات الکتریکی و مناطق رده 2 تجهیزات مکانیکی، ممکن است نیازی به بازرسی توسط یک سازمان اطلاع رسانی نداشته باشند. همچنین تولیدکنندگان ممکن است از خود گواهی استفاده کنند، اما همچنان به نشان انطباق اتحادیه اروپا از سازنده تجهیزات نیاز دارند.
IECEx گزارش های تست ExTR
گزارش‌های آزمایش IECEx مجموعه‌ای از اسناد هستند که توسط موسسه دارای صلاحیت ExTL، توسط سازنده تجهیزات تکمیل و صادر شده و توسط ExCB تأیید می‌شوند. در این اسناد نتایج آزمایش محصول نمونه را شرح می دهند و نشان می دهند که نوع محصول مورد بررسی مطابق با استانداردهای مشخص شده است. برخلاف ATEX، این الزامات بدون توجه به دسته منطقه کاری محصول است. در طرح IECEx صدور گواهینامه شرکتی وجود ندارد.
اطلاعیه های تضمین کیفیت ATEX (QAN)
مطابق با مقررات گواهینامه تاییدیه اتحادیه اروپا که در بالا ذکر شد، برای تجهیزات ضدانفجار قابل استفاده در مناطق پرخطر کاری، زون M1 و 1 یا مناطق کاری M2 و 2 برای تجهیزات الکتریکی، سازنده باید یک NB برای دریافت اعلان تضمین کیفیت” ATEX Quality Assurance Notification” ATEX (QAN) در نظر بگیرد.
مقررات تاییدیه تضمین کیفیت، الحاقات مربوط به سیستم های کیفیت ISO 9001 هستند. هدف QAN اطمینان از نظارت مداوم سیستم ها و فرآیندها در رابطه با ساخت تجهیزات ATEX است. اگر شرکت سازنده گواهینامه ISO 9001 داشته باشد، ممیزی هر 18 ماه یکبار و اگر گواهینامه نداشته باشد، هر 12 ماه یکبار است.
گزارش ارزیابی کیفیت IECEx
از نظر قانونی، تولیدکنندگان تجهیزات IECEx باید یک سیستم مدیریت کیفیت مناسب داشته باشند که مطابق با ISO-9001 و الزامات کامل طرح IECEx باشد. ممیزی سالانه سیستم کیفیت سازنده توسط ExCB سندی به نام گزارش ارزیابی کیفیت IECEx (QAR) تولید می‌کند. باز هم، برخلاف ATEX، این الزامات بدون توجه به زون کاری محصول هستند.
هر دو بازرسی عملاً یکسان هستند و IECEx QAR می تواند از موضوع ATEX QAN پشتیبانی کنن د.
اعلامیه انطباق اتحادیه اروپا ATEX
کمیسیون اتحادیه اروپا، روی مجوز عرضه‌کنندگان و نمایندگان فروش محصولات Ex در اتحادیه اروپا نظارت می‌کند. بنابراین لازم است تا فروشنده محصول ضدانفجار با الزامات ضروری بهداشت و ایمنی دستورالعمل ATEX آشنا باشد. این اعلامیه “EU Declaration of “onformity انطباق اتحادیه اروپا (DoC) نامیده می شود. DoC نامه ای است که توسط شرکت سازنده تجهیزات ضد انفجار صادر شده و سازنده در آن اعلام می کند که تمام اسناد و مدارک لازم برای فراهم کردن موارد گواهینامه صلاحیت را در اختیار آنها قرار داده اند. بخشنامه ATEX علاوه بر این، شامل یک QAN برای پوشش بازرسی‌های کارخانه نیز می‌شود.
گواهی انطباق IECEx
برخلاف اعلامیه انطباق اتحادیه اروپا ATEX، گواهی انطباق توسط سازنده تجهیزات صادر نمی شود، بلکه توسط IECEx (CoC) صادر می شود. یک گواهی انطباق IECEx بیان می کند که نمونه ای از محصول Ex که در گواهی توضیح داده شده است، به طور مستقل آزمایش شده و مطابق با استانداردهای بین المللی مندرج در گواهینامه است. این نشان می دهد که یک فاکتور مناسب برای برآوردن الزامات کامل IECEx وجود دارد.
مقایسه علامت گذاری محصولات با گواهینامه ATEX و IECEx
علامت‌گذاری محصولات با گواهینامه ATEX و IECEx پارامتر بسیار مشابهی دارند که عبارتند از:
- جزئیات شرکت سازنده
- کد شناسایی محصول
- مفهوم حفاظت
- گروه گاز و یا گرد و غبار
- سطوح حفاظت از تجهیزات (EPL)
- پارامترهای الکتریکی محصول
- شرایط دمایی مختلف
توجه: علامت گذاری محصولات برای هر دو استاندارد همان شماره گواهینامه آنها می شود. برای ATEX این شماره گواهینامه آزمون نوع اتحادیه اروپا و برایIECEx شماره گواهی انطباق است.
از آنجایی که قوانین وضع شده مبتنی بر قوانین اتحادیه اروپا است، ATEX همچنان نیازمند علامت CE روی همه محصولات است. در کنار آن شماره شناسایی سازمان اطلاع‌رسانی ATEX است. تفاوت دیگری که ATEX دارد، نماد حفاظت از انفجار و رشته کد شماره گذاری شده برای گروه تجهیزات ضدانفجار، رده تجهیزات و شماره مناطق کاری آنها است.
G و یا D نشان مواد قابل اشتعال گاز و یا گرد و غبار محیط کاری است. اطلاعات درج شده در رشته کدگذاری را می توان به راحتی از سایر اطلاعاتی که قبلاً برای علامت گذاری محصول با گواهینامه ATEX و IECEx درج شده است استنتاج نمود.
ساختار شماره‌گذاری و نشانه‌گذاری تجهیزات در ATEX و IECEx
نشانه‌گذاری تجهیزات ضد انفجار، بخش مهمی از گواهینامه ATEX و IECEx محسوب می‌شود، زیرا اطلاعات حیاتی مانند نوع محیط قابل اشتعال، سطح حفاظت، گروه گازی یا گرد و غبار، و دمای مجاز کاری را به کاربران منتقل می‌کند. در گواهینامه ATEX، نشانه‌گذاری با عبارت “Ex” آغاز می‌شود و به‌دنبال آن، گروه تجهیزات (Group I برای معدن و Group II برای سایر صنایع)، دسته تجهیزات (مثلاً 1G، 2G، 3D)، و نوع حفاظت (مثل d برای فشرده‌سازی شعله یا e برای افزایش ایمنی) درج می‌گردد. این ساختار برای تطابق با الزامات دستورالعمل 2014/34/EU طراحی شده و استفاده آن در کشورهای عضو اتحادیه اروپا الزامی است.
در مقابل، گواهینامه IECEx ساختار مشابه ولی دقیق‌تری دارد که با توجه به استانداردهای IEC 60079 تنظیم شده و اطلاعات بیشتری در خصوص شرایط استفاده از تجهیز ارائه می‌دهد. در این سیستم، تجهیزات بر اساس گروه گاز (IIA، IIB، IIC) و کلاس دمایی (T1 تا T6) دسته‌بندی می‌شوند. همچنین نوع حفاظت و سطح حفاظت (EPL – Equipment Protection Level) نیز ذکر می‌شود، مانند Ex db IIC T4 Gb. این فرمت به‌صورت بین‌المللی پذیرفته شده و تفسیر آن نیازمند دانش تخصصی فنی در حوزه Ex است. تفاوت در عمق اطلاعات و وضوح فنی، یکی از وجوه تمایز مهم بین دو سیستم است.
مقایسه الزامات طراحی تجهیزات در هر دو استاندارد
طراحی تجهیزات ضد انفجار در گواهینامه ATEX و IECEx باید مطابق الزامات خاص و سخت‌گیرانه‌ای انجام شود، اما تفاوت‌هایی نیز بین این دو وجود دارد. در گواهینامه ATEX، تولیدکننده می‌تواند برای تجهیزات دسته 3 (مثل 3G یا 3D) صرفاً از یک اعلامیه انطباق (DoC) استفاده کرده و بدون نیاز به نهاد گواهی‌دهنده (Notified Body) اقدام به فروش در بازار اتحادیه اروپا نماید. اما برای تجهیزات دسته 1 و 2، بررسی و آزمون توسط نهادهای معتبر الزامی است. گواهینامه ATEX همچنین تأکید زیادی بر الزامات اسناد فنی و ارزیابی ریسک در فرآیند طراحی دارد.
در مقابل، گواهینامه IECEx دارای فرایند صدور گواهینامه یکپارچه‌تری است که الزاماً توسط نهادهای تأییدشده انجام می‌گیرد، حتی برای تجهیزاتی با سطح پایین‌تر خطر. این سیستم، تأکید بیشتری بر تکرارپذیری آزمون‌ها، شفافیت تست‌ها و ثبت اطلاعات در پایگاه داده عمومی دارد. طراحی در گواهینامه IECEx باید مطابق استانداردهای جزئی‌شده IEC 60079 (مثل IEC 60079-1 برای حفاظت نوع d) انجام شود و تمامی اجزا، از جمله اتصالات، کابل‌گیرها و محفظه، باید مورد تأیید قرار گیرند. در نتیجه، سطح تطابق IECEx برای بازارهای بین‌المللی اغلب بالاتر و سخت‌گیرانه‌تر ارزیابی می‌شود.
کدام گواهینامه برای چه بازاری لازم است؟
انتخاب بین گواهینامه ATEX و IECEx کاملاً وابسته به بازار هدف و الزامات قانونی هر کشور است. گواهینامه ATEX مخصوص کشورهای عضو اتحادیه اروپاست و بدون آن، تجهیزات ضد انفجار اجازه ورود به بازار اروپا را ندارند. این گواهی در کشورهای اروپایی همچون آلمان، فرانسه، اسپانیا و ایتالیا مبنای قانونی الزامی دارد و شرکت‌ها باید محصولات خود را مطابق با دستورالعمل‌های ATEX 2014/34/EU عرضه کنند. همچنین در پروژه‌هایی با بودجه یا مقررات اتحادیه اروپا، تنها تجهیزات دارای تأییدیه ATEX پذیرفته می‌شوند.
در مقابل، گواهینامه IECEx به‌عنوان یک سیستم بین‌المللی و مورد پذیرش در کشورهای خارج از اروپا، مانند استرالیا، کانادا، برزیل، آفریقای جنوبی، خاورمیانه و برخی کشورهای آسیایی (نظیر کره جنوبی و سنگاپور) رایج است. برخی کشورها، مانند امارات یا عربستان، داشتن گواهینامه IECEx را برای واردات یا راه‌اندازی تجهیزات Ex الزامی کرده‌اند. همچنین برای شرکت‌هایی که به‌دنبال صادرات جهانی هستند، داشتن گواهینامه IECEx امکان دسترسی به بازارهای متنوع‌تری را فراهم می‌کند. در بسیاری از موارد، تولیدکنندگان برای پوشش حداکثری بازار، هر دو گواهی را به‌صورت موازی دریافت می‌کنند.
خلاصه مقایسه گواهینامه ATEX و IECEx
شرکت اطلس مگا ماشین یکی از معتبرترین مراکز ارائه دهنده تجهیزات با گواهینامه ATEX و IECExبه ویژه تجهیزات ضد انفجار شرکت وارم است. این شرکت با استفاده از تجهیزات ضدانفجار پیشرفته و بکارگیری متخصصان این حوزه یک مرکز مطمین برای تهیه و خرید محصولات اورجینال از برندهای معتبر ایران و جهان است. شما می توانید برای خرید و مشاوره در این زمینه با شماره تلفن های 26303658-26303642-021 تماس بگیرید.